آشنایی با ساز قیچک

شکم ساز از دو قسمت مجزا از یک دیگر تشکیل شده است. قسمت تحتانی کوچکتر و به شکل نیم کره است که بر سطح مقطع جلو پوست خرک ساز قرار دارد ؛ قسمت بالایی بزرگتر ، مانند چتری روی قسمت تحتانی قرار گرفته است و هر دو قسمت توسط سطحی منحنی از عقب به هم اتصال یافته است و در نتیجه در جلو یا بین دو قسمت حفره ای تشکیل شده است . سطح جلویی قسمت بالا جز در ناحیه وسط که زیر گردن ساز قرار گرفته به صورت ۲ شکاف پهن باز است .
دسته ساز تقریبا در نصف طول خود روی شکم قرار گرفته است و نیمه ی دیگر در بالا جعبه گوشیها متصل است و دسته فاقد دستان است .
سر متشکل از جعبه ی کوچک ( محل قرار گرفتن چهار گوشی ، هر دو گوشی در یک طرف آن ) و یک زایده ی منحنی شکل برای آویختن ساز که کمی به عقب برگشته و جهتی افقی یافته است .
قیچک اساسا جزو دسته ساز های محلی بوده است که در سال های اخیر در حمایت وزارت فرهنگ و هنر به شهر آورده شده و نه تنها ساختمان و کوک آن را تکمیل و تنظیم کرده اند ، بلکه آنرا به ۳ اندازه ی مختلف ، قیچک سوپرانو ( به طول ۵۶/۵ ) ، قیچک آلتو ( ۶۳ سانتی متر ) و قیچک باس به همان نسبت بزرگتر خواهد ساخته اند .
تمام انواع بالا چهار سیمه است و کوک سیم ها به ترتیب زیر استاندارد شده اند:
قیچک سوپرانو (معمولی)
طول سیم مرتعش در قیچک سوپرانو ۵/۳۳، در فیچک التو ۵/۳۷ و قیچک باس ۷۰ سانتی متر است.
وسعت هر یک از این انواع حدود ۳ اکتاو است . قیچک سوپرانو سازی است که قابلیت تکنوازی و همنوازی هر دو را حائز است ولی ۲ نوع بعدی ( آلتو و باس ) بیشتر به منظور همنوازی در ارکستر به کار می رود .
آرشه ی قیچک پس از استاندارد شدن ساز ، عینا همان آرشه ویلن است .
قیچک از انواع ساز های محلی است که در سال های اخیر به شهر آماده و مورد استفاده قرار گرفته است بیشتر در نواحی جنوب شرقی ایران معمول است و در آن نواحی حتی ، طبق عقیده و سنت اهالی ، برای معالجه امراض به کار می رود . در سطح فوقانی شکم و پشت دسته سوراخ و حلقه ای است که دو تسمه بر آن الصاق می شود . یکی از تسمه ها را به کتف چپ و دیگری را به کمر می بندند و ساز در موقع نواختن تقریبا آزاد و آویزان است . ولی نوازندگان شهری تمایل به استفاده از این تمهید را ندارند .
کوک قیچک محلی ثابت نیست ولی قدر مسلم اینکه سیم ها تقریبا هیچوقت نسبت به یکدیگر فاصله پنجم نداشته اند.
آرشه در اصل ( نوع محلی آن ) شبیه به آرشه ی کمانچه است و امروزه در شهر از آرشه ویلن و ویلنسل در نواختن نوع شهری آن استفاده می شود .
http://piccolo-ac.com